Μια σύγχρονη κιβωτός

Η βιοποικιλότητα των φυτών μειώνεται καθημερινά. Γι’ αυτό έχει καταστεί αναγκαία η δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου «τραπεζών», όπου θα αποθηκεύονται σπόροι, πολύτιμοι γενετικοί θησαυροί. Αυτά τα δεδομένα είναι αναγκαία για το μέλλον καθώς η αλλαγή του κλίματος παγκοσμίως επιβάλλει την προσαρμογή των καλλιεργειών μας.

Πριν από μερικές ημέρες, η Παγκόσμια Μονάδα Σπόρων, απέκτησε τις πρώτες της καταθέσεις: εκατομμύρια σπόρους. Κατασκευασμένη από τη Νορβηγία, με χρηματοδοτήσεις από Βρετανία, Αυστραλία, Γερμανία, ΗΠΑ και ιδιωτικές δωρεές, έχει κτιστεί στα σωθικά ενός αρκτικού βουνού, κάτω από τους αιώνιους πάγους, με μοναδικό στόχο την αποθήκευση, φύλαξη και προστασία δειγμάτων κάθε φυτού από όλο τον κόσμο. Η «Κιβωτός του Νώε» δεν είναι παρά μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας να συλλεχθούν και συστηματοποιηθούν οι πληροφορίες που διαθέτουμε για τα φυτά και κυρίως για τα γονίδιά τους, γνώση που πιθανώς να αποδειχθεί πιο πολύτιμη και από χρυσό εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος που βιώνουμε σήμερα.

Επί πολλά χρόνια, τα υπάρχοντα συστήματα συγκέντρωσης και αποθήκευσης φυτικών σπόρων συνέλεγαν δείγματα κατά τρόπο μη συστηματικό. Παραδείγματος χάρη, εργαστήρια στο Μεξικό συνέλεγαν είδη καλαμποκιού, ενώ στη Νιγηρία αποθήκευαν σπόρους Κασάβα. Σήμερα, οι περιστασιακές προσπάθειες συστηματοποιούνται και αρχίζουν να αποτελούν μέρη ενός ευρύτερου ελεγχόμενου δικτύου. Αυτό είναι δυνατό διότι υπάρχει στη διάθεσή μας καλύτερη τεχνολογία για τη διατήρηση των φυτικών γονιδίων, αλλά ταυτόχρονα είναι αναγκαίο, επειδή εντείνονται οι ανησυχίες για τη μεταβολή των κλιματικών συνθηκών και των συνεπειών που θα έχουν στην παγκόσμια παραγωγή τροφίμων. «Αρχίσαμε, λοιπόν, να εξετάζουμε το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας τέτοιας τράπεζας φυτών μετά τα τρομοκρατικά πλήγματα της 11ης Σεπτεμβρίου και τον τυφώνα Κατρίνα» λέει ο Κάρι Φόουλερ, πρόεδρος της Global Crop Diversity Trust, της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που διευθύνει την «Κιβωτό του Νώε».

Παγκόσμιο δίκτυο

Με τη Διεθνή Συνθήκη Γενετικών Πόρων Φυτών του ΟΗΕ, που επικυρώθηκε το 2004, δημιουργήθηκε ένα παγκόσμιο δίκτυο αποθήκευσης σπόρων που θα επιτρέψει τη μελέτη των γενετικών τους χαρακτηριστικών. Πιθανώς, μάλιστα, να αποδειχθεί εξαιρετικά πολύτιμο τώρα που αλλάζει το κλίμα, και θα πρέπει να εντοπίσουμε φυτά με μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στις νέες συνθήκες.

Στην παγκόσμια «Κιβωτό του Νώε» των φυτών, εκατοντάδες γκρίζα κουτιά περιέχουν σπόρους από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, από τη Συρία έως το Μεξικό, σπόρους με ευρύτατο φάσμα χαρακτηριστικών όπως, λόγου χάρη, η ικανότητα επιβίωσης σε ξηρότερο και πιο θερμό κλίμα. Και τέτοιες ανθεκτικές καλλιέργειες είναι απαραίτητες. Η κλιματολογική μεταβολή θα ασκήσει εξαντλητικές πιέσεις στις καλλιέργειες και δεν αποκλείεται να εμφανιστούν νέα καταστροφικά παράσιτα σε περιοχές που ζουν από τη γεωργία. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, που παγιδεύει υπερβολική θερμότητα στην ατμόσφαιρα, δεν θα προκαλέσει μόνον την υπερθέρμανση του πλανήτη αλλά και την αύξηση αντίξοων καιρικών φαινομένων, τον πολλαπλασιασμό των πλημμυρών αλλά και των περιόδων ξηρασίας.Ηδη, μέσα στον τελευταίο αιώνα, τα τρία τέταρτα της βιοποικιλότητας των καλλιεργειών έχουν χαθεί, σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Γεωργίας και Τροφίμων του ΟΗΕ.

Αν και λειτουργούσαν τέτοιες τράπεζες σπόρων επί χρόνια, μόνο πρόσφατα έγινε σαφής η μεγάλη σημασία τους. Και πραγματικά, τίποτε δεν είναι δυνατόν να συγκριθεί με την «Κιβωτό του Νώε» και την υψηλή τεχνολογία της.

(Η διάσωση γενετικού υλικού και ο σπόρος ήταν το θέμα τ ης Ομάδας μας την περασμένη χρονιά)

Εφημερίδα Καθημερινή